Scheve torens in het noorden
Er zijn veel scheve torens in Groningen en Friesland, maar wie heeft nu het recht van de scheefste?
Het is op zich niet vreemd dat er veel waarde wordt gehecht aan de scheefheid van torens. Waarschijnlijk omdat een scheve toren iets bijzonders is om te komen bekijken, maar ook om te ervaren. Want heb je al eens geprobeerd om een scheve toren te beklimmen? Je evenwichtsorgaan is daar helemaal niet op ingesteld namelijk. Daarnaast lijkt het natuurlijk best gek, zo’n scheve toren, en als omhoog kijkt lijkt het echt wel alsof hij elk moment kan omvallen.
De bekendste scheve toren is natuurlijk die van Pisa! De toren van Pisa is te vinden op de Piazza dei Miracoli (Plein van de wonderen), in het centrum van de Toscaanse stad Pisa. Het plein wordt gedomineerd door vier religieuze gebouwen: de kathedraal van Pisa (Duomo de Pisa), de Toren van Pisa een vrijstaande klokkentoren (campanile) behorend bij de kathedraal, het Baptisterium en het Camposanto. De Toren van Pisa is 55,85 meter hoog en stond volgens metingen 4.55 meter uit het lood. Uit veiligheidsoverwegingen werd de toren in 1990 gesloten en volgde een restauratie die 10 jaar zou duren. Sinds de voltooiing daarvan in 2001 is de helling teruggebracht naar 3.9 meter.
OOK IN GRONINGEN EN FRIESLAND ZIJN SCHEVE TORENS TE BEWONDEREN
FRIESLAND
De Oldehove in Leeuwarden
“A’k de Oldehove niet siën ken, dan foël ik my onwennich” In 1529 startte de bouw van deze scheve, kromme en niet afgemaakte toren. Het was de bedoeling dat naast de Oldehove een nieuwe kerk zou verrijzen ter vervanging van de oude Sint Vituskerk, maar daar is het nooit van gekomen. Het zat bouwmeester Jacob van Aaken niet mee, want al tijdens de bouw zakte de toren scheef. Er is nog geprobeerd op de scheve onderbouw loodrecht verder te metselen, helaas zonder het gewenste resultaat. de bouw is daarom in 1533 stopgezet en nooit meer hervat. De toren had ruim 120 meter moeten worden. De toren is desondanks een van de belangrijkste symbolen van de stad Leeuwarden geworden en wordt sinds 2010 beheerd door het Historisch Centrum Leeuwarden. De toren is ruim 39 meter hoog (inclusief opbouw 48 meter) en hangt 1.99 meter uit het lood.
Open: 31 mrt t/m 31 okt; ma t/m vr 11.00-17.00 uur, za/zo 13.00-17.00 uur.
istorisch Centrum Leeuwarden, Groeneweg 1, 8900 JA Leeuwarden,
tel. 058-2332350
www.oldehove.eu
Let op: op sommige data is de Oldehove wegens evenementen gesloten voor publiek!
Toren Aldeboarn
In de jaren 1736/1737 werd de huidige toren gebouwd. Doordat bij de bouw van de toren de paalfundering niet voldoende stevig werd uitgevoerd is de toren scheefgezakt. In het begin van de vorige eeuw spreekt men van een scheefstand van ongeveer 70 cm, oplopend naar 150 cm in 1991. In dat jaar is de fundering geheel versterkt en is het hellen van de toren tot stilstand gekomen. De toren staat nu nog steeds 150 cm. uit het lood.
Adres: Tsjerkebuorren 2, 8495 KH Aldeboarn
www.monumentenstichting.nl/
GRONINGEN
De Schaive toorn van de Walfriduskerk in Bedum
De kerktoren kende in beginsel een Romaanse kap en werd later hoger opgetrokken en kreeg een prachtige naaldspits (de hoogste van de Groninger ommelanden, 236 voet). Na een blikseminslag in 1911 brandde de spits af, waarna de toren een platte afdekking kreeg (pas na 10 jaar). Bij de torenrestauratie van 1953-1957 werd de huidige Romaanse kap met ruitschilden gereconstrueerd. Om- streeks 1941 is ook iets gedaan aan de toren die al jaren enorm scheef was gezakt. Om te voorkomen dat hij verder zou overhellen is een betonnen corset om de torenvoet gestort. De toren was toen ongeveer 38 meter hoog. Hij staat nog steeds scheef en is ook de scheefste van het land, maar zakt niet meer verder. Landmeetkundige Jakob van Dijk stelde in de jaren ’90 vast dat de ‘Schaive Toorn’ een hellingshoek heeft van 4,1 graden en een hellingspercentage van 7,31.
Adres: Plantsoen 2, 9781 HL Bedum.
Open: koningsdag t/m september op zaterdag 14.00 -16.00 uur.
www.hervormdbedum.nl/toren.php
Maar wie heeft nu de scheefste?
Volgens degenen die er verstand van hebben staat de scheefste niet in Leeuwarden, Acquoy, Aldeboarn of Bedum, maar wel in Noord-Nederland! in een klein buurtschap genaamd Miedum, (gemeente Leeuwarden).
Foto: Bayke de Vries.
De kerk werd in 1834 gesloopt. De toren bleef staan, maar omdat hij niets meer had om tegenaan te leunen, begon hij langzaam te verzakken in oostelijke richting. Met de versteviging van de fundering in 1955 werd voorkomen dat de toren werd omgeblazen. Architect Jan van der Leij uit buurdorpje Wyns, architect van o.a. de beroemde 114 meter hoge Achmeatoren in Leeuwarden, heeft op verzoek van de Leeuwarder Courant in 2009 de scheefheid van de 14 meter hoger Miedumer toren gemeten. Hij blijkt een hellingshoek van 4,72 graden te hebben en een hellingspercentage van 8,3 procent. En daarmee is het de scheefste toren van Nederland! En in Europees verband moet hij alleen de toren van Suurhusen nog voor zich laten (zie kader). Overigens wordt door de Bedumers erkend dat de toren van Miedum schever staat. “Maar die is slechts 14 meter hoog. Kijk, dat noem ik geen toren”, aldus Van Dijk. En over de toren van Suurhusen zegt hij: “Dat is geen echte toren te noemen. Een bouwval in de vorm van een milchpack! Die discussie heb ik in 2008 al eens gevoerd. Nee, de Walfridustoren is pas een échte toren, van ruim 34 m hoog.”
Conclusie
Net als bij bijvoorbeeld het hoogste punt, de oudste stad of het middelpunt van Nederland: er zijn verschillende visies mogelijk, in die zin dat er allemaal wat voor te zeggen valt... Degenen die er anders over denken (uiteraard gestaafd door bewijzen en meetkundige gegevens) mogen zich bij ons melden, zodat we wellicht in de volgende editie een vervolg kunnen geven aan dit artikel.
